Rus Edebiyatı Dersleri // Vladimir Nabokov

'Duygusal' ile 'duyarlı'yı ayırt etmemiz lâzım. Duygusal biri boş zamanlarında gayet gaddar olabilir. Oysa duyarlı biri asla zâlim değildir. İlerlemeci bir fikirden bahsederken ağlayabilen duygusal Rousseau, öz çocuklarını çeşitli düşkünevlerine dağıtmış ve hiç de içi sızlamamıştır. Duygusal bir ihtiyar kadın, papağanını şımartırken yeğenini zehirleyebilir. Duygusal politikacılar Anneler Günü'nü unutmazken, hasımlarını acımasızca ortadan kaldırabilir. Stalin bebeklere bayılırmış. Lenin operada, bilhassa Traviata'da ağlarmış.

Rus Edebiyatı Dersleri, Vladimir Nabokov 

Talebe // Tuncel Kurtiz

"Ustalığı kabul etmiyorum. Ustalık zanaatta olur, ama sanatta olmaz. Sanatçı bildiğini tekrar eden değil, kendini yeni baştan yaratan ve daima arayandır. Talebe olmayı tercih ederim."

Tuncel Kurtiz 

Aydınlanmanın ABC'si // Osho

 Kelimeler sadece kelimeler değildir. Bir ruh halleri, kendilerine ait bir iklimleri vardır.

Bilgi haberdar eder, bilgelikse değişimi getirir.

Bilgi ödünç alınır, anlamaksa size aittir. Anlamak sizden doğar, o sizin çiçeklenmenizdir. O tamamen size aittir. Bu yüzden bir güzelliği vardır ve sizi özgür kılar.

Biz insanlar doğaya karşı kibirli davrandık.

Varoluş, büyümek için bir fırsattır.

Büyüme acı vericidir.

Kendimizi aşmak zorundayız.

Tutkuyla yaşadığınızda egonuz yok olur. Eğer davranışlarınızda tutarlıysanız ego yok olmaya mahkumdur. Bu bir dansçının dans etmesi gibidir; öyle bir an gelir ki sadece dans kalır ve dansçı artık görünmez bu aydınlanma anıdır.

Aydınlandığınızda yeni bir insan olmazsınız. Aslında hiçbir şey elde etmez, sadece bir şeyler kaybedersiniz. Bağlarınızı kaybedersiniz, esaretinizi kaybedersiniz, mutsuzluğunuzu kaybeder ve kaybetmeye devam edersiniz. Aydınlanma kaybetme sürecidir. Kaybedecek bir şey kalmadığında ulaşılan mevki Nirvana'dır. Mutlak bir sessizliğin ortasında kalmaya aydınlanma denebilir.

Aristo, felsefenin merakla başladığını söyler ama Doğu'da böyle değildir. Doğu'da şimdiye kadar hiç kimse felsefenin merakla başladığını söylemedi. Doğu'da biz felsefenin merakla değil, acı çekmenin farkına varılmasıyla başladığını söyleriz.

Aydınlanmanın ABC'si // Osho

Suyun Ayak Sesi // Sohrap Sepehri

Suyun Ayak Sesi // Sohrap Sepehri

Yer üstünde neler gördüm:

Bir çocuk gördüm ay kokluyordu.

Kapısız bir kafes gördüm, içinde, aydınlık kanat çırpıyordu.

Bir merdiven gördüm,

üzerinde aşk melekler alemine çıkıyordu.

Bir kadın gördüm, havanda ışık dövüyordu.

Öğle, onların sofrasında ekmekti,

Sebzeydi, şebnem tepsisiydi,

Sıcak sevda kasesiydi.

Aşk göründü, dalga göründü.

Yar göründü, dostluk göründü.

Kelime göründü.

Su göründü, eşyaların sudaki aksi...

Kanın sıcaklığında, hücrelerin serin gölgeleri.

Hayatın rutubetli tarafı.

Sıkıntılı Doğu insanının yaratılışı.

Mevsim sokağında yalnızlık kokusu.

Yazın eli bir yelpaze gibi göründü.

Tohumun çiçeğe,

Sarmaşığın evden eve,

Ayın, havuza yolculuğu,

Hasret çiçeğinin topraktan fışkırışı.

Uçuşan maddenin sesini duyuyorum.

Ve coşku sokağında inanç ayakkabısının sesini.

Ve aşkın ıslak gözkapaklan üstündeki,

Erenliğin hüzünlü musıkisi üstündeki,

Nar bahçelerinin türküsü üstündeki yağmurun sesini.

Ruhum, nesnelerin tazeliklerine akar,

Benim ruhum, gençtir.

Ruhum bazen heyecandan kekeler,

Benim ruhum, işsizdir:

Yağmur damlalarını, duvardaki tuğlaları sayar,

Ruhum bazen yol ağzında duran bir taş gibi gerçektir.

Ben bir elmayla hoşnutum,

Ve bir papatyanın kokusundan.

Ben bir ayna, bir saf bağlılıkla yetiniyorum.

Bir balon patlasa, gülmüyorum,

Bir felsefe ay'ı ikiye bölerse, gülmüyorum.

Ben bıldırcın tüylerinin sesini tanıyorum,

Nerde ıhlamur yetişir, iyi biliyorum.

Sığırcık ne zaman gelir, keklik ne zaman öter,

şahin ne zaman ölür,

Çölün uykusunda ay nedir,

Tutku sapındaki ölüm.

Ve sevişmenin ağızda bıraktığı ahududu lezzeti.

Yaşam hoş bir adettir,

Yaşamın ölüm genişliğinde kanatları vardır,

Aşk kadar sıçrayabilir,

Yaşam, alışkanlık rafına kaldırıp unutulacak birşey değildir.

Yoncanın ne eksiği var kırmızı laleden.

Gözleri yıkamalı, başka türlü görmeli.

Kelimeleri yıkamalı.

Kelime rüzgar olmalı, yağmur olmalı.

Şemsiyeleri kapatmalı.

Yağmur altında yürümeli.

Düşünceleri, hatıraları yağmur altına getirmeli.

Şehir bütün halkıyla yağmur altına girmeli.

Dostu yağmur altında görmeli.

Aşkı yağmur altında aramalı.

Onunla yağmur altında sevişmeli.

Yağmur altında oyun oynamalı.

Yağmur altında yazmalı, konuşmalı, nilüfer dikmeli.

Yaşam sürekli ıslanmaktır.

Yaşam "şimdi" havuzunda suya girmektir.

Çıkaralım giysileri:

Suya bir adım var.

İsim Hariç // Jacques Derrida

Ötekini ulaşılmaz kılan görünmezliğe

saygı duymak, hatta bunu sevmek...

Hiçbir şey bir yara kadar okunmaz değildir.

Bir uçurum diğerini çağırır ruhumun uçurumu, uğultusuyla Tanrı’nın uçurumunu çağırır: söyle, hangisi daha derin?

Her söz bağımsızdır.

Her durumda mantık, form, retorik ya da poetika sorununu açmaksızın onları hiçbir şekilde mantık­sal açıdan birbirine bağlayamazsınız.

En imkansız imkansızdan öte mümkündür.

Dilde yalnızca kıyı vardır...Yani gönderme.

İsim Hariç

Jacques Derrida 

Sanat Nedir, // Arthur C. Danto

Virginia Woolf, Roger Fry’ın ballandıra ballandıra anlattığı Afrika heykelleri sergisini gezdikten sonra, ablası Vanessa’ya şöyle yazar: “Şunu kestirebiliyorum, […] bu heykellerden biri şöminenin üstünde asılı olsaydı, ben daha farklı bir kişi olurdum – tahminimce pek sevimli olmayan ama akıllardan kolay silinmeyecek biri.” Bana kalırsa Virginia Woolf şunu ima etmektedir: Eğer kendisi Afrika figürlerinin cisimleştirdiği estetik fikirleri kabul edecek olsaydı, olduğuna inandığımız o kırılgan Bloomsbury karakteri değil; ateş tanrısına tapan ve vahşi davulcuların (ya da Wall Street işgalcilerinin) çaldığı davulların ritmiyle dans eden veya her şekilde kendisininkinden çok daha farklı bir kültürün gerekliliklerine duyarlı bir kişi olacaktır.

Sanat Nedir, Arthur C. Danto 

Ortak Hayat // Tzvetan Todorov

 İlişki tekil öğeden önce gelir.

Ortak Hayat, Tzvetan Todorov

Buğday-Başak Rengi // Rainer Maria Rilke

buğday renginde

bir sözcük düşür kalbine

başak renginde bir bahar çağır

bir kelimedir kaldıran ayağa

bütün devrilmiş

akşamları

Rainer Maria Rilke 

Kafamdaki Fillerin Hepsi Mavi // Murat Gülen

Karadeniz’in güzelim akarsularını, çiçeklerini kurutup metropollerdeki kafelerin kenarlarına yapay akarsular, çiçekler yaptık.. Neşet Ertaş’ın kurban olduğu Zahideyi unutup popüler kültürün anlamsızlıkları üzerine yapay duygular kurduk.. Eski kitapların kokusundaki sonsuzluğa burun tıkayıp, yeni kitapların çilek kokusunda yapay edebiyatı bulduk.. Sosyal medyada, insanın istediği kişiliğe büründüğü yapay akla dadandık.. Estetik ile yapay vücudu, kıyafetler ile yapay sınıfı keşfettik.. Meyvenin, sebzenin, paranın hep yapayını ürettik.. Şimdi bütün bu yapaylıkların dünyasında, yapay olmayan insanı lütfen kimse düşlemesin..!

Kafamdaki Fillerin Hepsi Mavi, Murat Gülen 

Bob Marley

Aslında herkes sevdiği insana bakarmış gibi hayata baksa; belki de hayat, insanlara bu kadar acı vermekten vazgeçerdi...

Bob Marley

Sahip Olmak ya da Olmak // Erich Fromm

Bir din, insanı doğru yönde davranmaya yöneltebiliyorsa, bir sürü doktrin ve ideoloji yığınından daha yararlıdır... Çünkü biz, yücelttiğimiz değerlere bağlıyızdır ve davranışımıza yön veren, bu yüceltilen şeylerdir.

Sahip Olmak ya da Olmak, Erich Fromm

Yaşama Uğraşı // Cesare Pavese

“Acının kamçısını suratına yemesini bilmek de bir sanattır, öğrenmen gereken bir sanat. Bırak kendini tüketsin her saldırı; acı daha yoğun, daha güçlü bir şekilde incitebilmek için tek saldırıda bulunur hep. Sen de, acının iğnesi bir noktayı sokmuş gibi zehrini dökerken seni sokabileceği bir başka yerini uzat ki ilk yaranın sancısını duymayasın. Gerçek acı çeşitli düşüncelerden meydana gelir. İnsan aynı anda ancak bir şey düşünebileceğine göre, bir düşünceden öbürüne geçmeyi, böylece sırayla her sızlayan yerin acısını dindirmeyi öğren.”

Yaşama Uğraşı

Cesare Pavese 

Yas // Mehmet Girgin

Yas

Yasımızdı yaşımızı büyüten

Yasımızdı yaslandığımız dağımız-annemiz

Yasımızdı annemizin yaşmağı

Yasımızdı acemi cemler

Yasımızdı ellerimizi çözen ve dizlerimizin üstüne bağlayan

Bulutlar da yas tutar- bulanık yas

Gök gövdesini büyütür- yere yüktür bu

Yas fareleriydik

Derede dans derdimize iyi gelir

Yas yasaklanmadan tutunuz

Yas elbisesini giydim- yırtık sesleri

Beslediğim yas oydu kalbimi

Yasla yürüdüm yaşamaya

Yeni yaslar da edindim eskilerin yerine

Dedemin tuttuğu yasları da tuttum

Babam barbar yaslar tutuyordu- onları da tuttum

Nehirlere yas atmayın

Tuttuğunuz yas olsun

Mehmet Girgin

Zihnimiz

Zihnimiz bir depo değil, bir bahçedir.

Onu neyle doldurduğumuz değil, nasıl işlediğimiz önemlidir.

Cahil Hoca // Jacques Ranciere

İnsan konuşmak için düşünmez, insan var olduğu için düşünür.

Kendi yörüngesinde olmayan kimsenin hakikatle ilişkisi yoktur.

Bir kere olan her zaman için mümkündür. (Geçmişe bu gözle de bakabiliriz, bazı şeyler mümkün hale gelmişti.)

Öğrenme edimi farklı şekillerde bir araya getirilebilen dört belirlenime göre üretilebilirdi: özgürleştiren bir hoca veya aptallaştıran bir hoca tarafından; bilgin bir hoca veya cahil bir hoca tarafından.

Bir şey öğren ve geriye kalan her şeyi şu ilke uyarınca onunla ilişkilendir: Bütün insanların zekâsı eşittir.

Bizi ilgilendiren her insanın kendisini herkesle eşit, herkesi de kendisiyle eşit saydığı zamanki gücünün keşfidir.

Cahil Hoca

Jacques Ranciere

Yaşam // Albert Camus

Yaşam kozmik bir şakadır.

Albert Camus. 

Jacques Derrida

Kim bilebilir hiçbir şey bilmemenin ne demek olduğunu?

Yol bir yöntem değildir; bu açık olmalı. Yöntem, yolun kontrolünü almak ve uygulanabilir kılmak için kullanılan bir tekniktir.

O zamana kadar var olmamış ve bir gün orada ne olacağına uygun bir yerin kurulması: Orası.

Mekanlar, arzunun içinde yaşayabileceği, kendini tanıyabileceği yerlerdir.

Onları karmaşıklaştırma uğruna hiçbir şey yapmam, saçma olur.

Tanrı yasayı vermez, ancak adalete bir anlam verir.

Jacques Derrida

Ben ki // Jorge Luis Borges

...

Ben ki bütün o parlak dolaşmalar ardından

zaman labirentini çözemeyenim hâlâ,

hem tekil hem de çoğul, yorucu ve hep başka,

hem bir kişiye hem de herkese ait olan.

Ben hiç kimse olanım, kılıç bile değildim savaşta.

Yankıyım ben, unutuşum, hiçliğim.

Ben ki / Jorge Luis Borges 

Kadınlığın Keşfi / Erilin Ruhunu Yeniden Keşfetmek

Maalesef kadınların kimisi modayı takip ederek, kimisi estetik ameliyat yaptırarak, kimisi bedeni 'özgürce' kullanarak, kimisi ' seksi' görünmeye çalışarak, kimisi reklamda gördüğü her ürünü satın alarak, kimisi sürekli alışveriş yaparak, kimisi birilerinin altında ezilerek, kimisi birilerini ezerek apaçık kendisini suistimal eden arenada dolanır durur... Amacı sadece kendini iyi ve değerli hissetmekken, fark edemeden değerlerini yitirir!

Kadınlığın Keşfi: Ruh - Beden - Zihin Bütünlüğünde, Ayşe Duman

Erkeksi enerji barış hakkında konuşabilir ama sadece savaş için hazırlanabilir. O devamlı barışı korumak için savaşmak zorunda olduğumuzu söyler.

Güzel bir kadın bulmaya çalışmak yerine, kendi içinde güzel bir adam yaratmaya başla.

Kişinin ilgi çekme isteğinin nedeni onun kendisini tanımamasıdır.

Sağ taraftaki beyin sol el ile bağlantılıdır.

Aklın sezen, hisseden, seven, şiirleştiren kısmıdır; kadınsı kısımdır, gizemli kısımdır.

İki şeyi hatırla: Birincisi mahvolmanın üç kuralı, bu dünyada iflas etmenin üç yolu vardır. İlki seks, ikincisi kumar, üçüncüsü politika. Seks en eğlenceli olanıdır, kumar en heyecanlı olanıdır ve politika ise en kesin olanıdır. İkinci olarak da tüm devrimlerin temel kanununu hatırla: Devrim olduğunda her şey farklı olacaktır. Daha iyi değil sadece farklı.

Unutma: aranızda çok hassas, çok kolay yok edilebilecek bir şey büyüyor. Ama onu yaratmaya devam edebilirsen ve onu daha yüksek kreşendolara taşımaya devam edersen, onun aracılığıyla duanın ne olduğunu bileceksin ve onun aracılığıyla tanrının ne olduğunu bileceksin. (Meditasyon yalnız kalma sanatıdır, Dua birlikte olma sanatıdır.)

(Kreşendo bir eser çalınırken müzik seslerinin gerçek anlamda seslerin güçlenmesi gerektiğini anlatan bir harekettir.)

Erkek - Erilin Ruhunu Yeniden Keşfetmek

Osho 

Düşünceler // Hermann Hesse

 

açar düşünceler de çiçekler gibi

bir günde yüzlercesi

bırak çiçeklensin bırak her şeyi akışına

sorma sana getirisini

Hermann Hesse

Ağaçlar // Hermann Hesse

Üzgün olduğumuzda ve hayata katlanamadığımızda bir ağaç şöyle konuşabilir bizimle: Sus! Bak bana! Yaşamak kolay değil, yaşamak zor değil. Bunlar çocuksu düşünceler. Bırak konuşsun içindeki Tanrı, o zaman susacaklar. Yolun seni anandan ve yurdundan uzaklaştırdığı için endişelisin. Ama attığın her adım, her yeni gün seni anana yaklaştırır. Orası ya da şurası değildir yurdun. Yurt ya içindedir ya da hiçbir yerde.

Ağaç der ki: Gücüm güvenden gelir. Atalarımı hiç bilmem, her yıl benden doğan binlerce evladımı bilmem. Tohumumun sırrını yaşarım sonuna dek, başka yaşamım yoktur benim. Tanrı'nın içimde olmasına güvenirim. Uğraşımın kutsallığına güvenirim. Ben bu güvenle yaşarım.

Ağaçların düşünceleri uludur, uzun soluklu ve sakin, ömürlerinin de bizimkinden daha uzun olması gibi. Onları dinlemediğimiz sürece bizden daha bilgedir ağaçlar. Ama onlara kulak vermeyi öğrendiğimizde, düşüncelerimizin tam da o uçuculuğu, o çocuksu telaşı benzersiz bir coşku kazanır. Ağaçları dinlemeyi öğrenen, ağaç olmayı arzulamaz artık. Kendisi dışında başka bir şey olmayı arzulamaz. Yurt budur. Mutluluk budur.

Ağaçlar

Hermann Hesse 

Sanat // Hegel

Hegel muhteşem estetik derslerinin en başında, doğal güzellikle sanatsal güzelliği gayet keskin bir biçimde birbirinden ayırır: Sanatsal güzellik “ruhtan doğar ve yeniden doğar.”

Sanat Nedir, Arthur C. Danto

Sanata duyulan genel gereksinim demek oluyor ki iç ve dış dünyanın bilincine varmak için insanı iten ussal bir gereksinmedir ve bu durum insanı, söz konusu olan bu her iki dünyadan kendisini yeniden tanıyacağı bir nesne yapmaya iter.

Hegel

Yürüme // Oruç Aruoba

Yol da, yer de, yön de bilinçtir.

Yürüme, Oruç Aruoba 

Halil Cibran

Halil Cibran

Kaplumbağa yolu tavşandan daha iyi bilir.

Samimiyet tüm eylemlerimizi onurlu ve güzel kılar.

Nezaket kar gibidir. Örttüğü her şeyi güzelleştirir.

Doğuran aşk, yaratan başkaldırı, yetiştiren özgürlük, üç görünüşüdür Tanrı'nın ve zeki evrenin ifadesidir Tanrı.

Görüntüler duygulara bağlı olarak değişebilir ve bu nedenle onlardaki sihir ve güzelliği görürken, aslında o sihir ve güzellik içimizdedir.

Deli ol ve bize algının peçesinin ardındaki gizleri anlat. Hayatın amacı, bizi bu gizlere yakınlaştırmaktır; ve meczupluk bunun en hızlı atıdır.

Yumurta dıştan kırılırsa yaşam son bulur; içeriden kırılırsa yaşam başlar. İçten başlamayan dönüşümler ölümcüldür.

Onlar bizim önümüze altın ve gümüşten olan zenginliklerini sererler, bizse onların önüne kalplerimizi ve ruhlarımızı sereriz. Buna rağmen onlar, hala kendilerini ev sahibi, bizi ise misafir sayarlar.

Bazıları hayatlarını okuyarak geçirirler ama ak kağıda yazılmış kara sözcükleri okumaktan öteye gitmezler: bu sözcüklerin şiddetle akan bir ırmağın ortasına atılmış taşlar olduğunu ve bizi bir kıyıdan ötekine geçirmeye yaradığını anlayamazlar; oysaki önemli olan karşı kıyıdır.

İçimizdeki gerçek olan sessiz, edinilmiş olan ise gevezedir.

Tek bir damla su okyanusların tüm sırrını içinde barındırır.

Her kışın yüreğinde titreyen bir bahar vardır. Her gecenin peçesinin ardında tebessümle bekleyen bir şafak vardır. Şafağa ancak gecenin yolunu izleyerek ulaşılabilir.

İnsanlık, sonsuzluğun dışından sonsuzluğa akan bir ışık nehridir.

Göğsüne yüreğinden başka muska takma, kelam haritan, usta kılavuzun, akıl pusulan, İman sermayen, amel azığın, sevgi yakıtın, ahlak karakterin, edep aksesuarın, merhamet sıfatın, şeref ve İzzet adın olsun.

Simge // Jean Genet

Simgenin karanlık anlamıyla yüklüydü o, gecede eğleşen, düşlerde eğleşen herkes gibi de tehlikeli. Düşleri, her biri bir simge olan kişiler, hayvanlar, bitkiler, nesneler şeneltir. Her biri güçlüdür bunların; bunları üreten kişi, kendini simgenin yerine koyduğunda da, bu gizemli güçten yararlanır. İmin gücü, düşün gücüdür.

Jean Genet 

Yage Mektupları // William S. Burroughs

 

yazıyorum

hiçbir şey yazıyorum

sayfa sayfa en derin hiçlik

Kimin sesi? Dinle. Sa­tırları kes ve herhangi bir şekilde yeniden birleştir. Yüksek sesle oku. Duyabiliyorum. Üstüne kafa yorma. Teori üretme.

Söylediğimi yapmayı dene. Aynı şeyi kendi şiirlerinle de yap.

Herhangi bir şiirle ya da düzyazı ile de yap. Dene. "Yardım," istemişsin, işte yardım, üstüne üstüne git ve şunu hep aklında tut: "hiçbir şey gerçek değil, her şey serbest." Bunlar dağların yaşlı adamı Hassan Sabbah'in son sözleri..

Kendimi hala kayıp bir ruh gibi hissediyorum.

Yage Mektupları

William S. Burroughs

Irvine Welsh

İhtiyaçları çoğaldıkça arkadaşları azalacak. Hayatın ters orantılı ya da sapkın matematiği.

İnsanın kendini hayal kırıklığına uğratan sınırları kabullenmesi akıl sağlığına ya da normal davranış biçimine işaret ediyordu öyleyse.

Hapishaneler ve morglar, ateşli silah taşıyarak insanları kendilerini ciddiye almaya zorlayabileceğine inanan kıt zekalı palyaçolarla dolu.

Başka canlılara zarar vermek istiyorsan kendini sevemezsin...

Ölü böcek gözleri meraklı kemirgen yüzlerinin içine gömülü tiplere karşı nefret beslemem. Kötü olmayanları da vardır.

Irvine Welsh

Cahit Zarifoğlu

 

Hayret ve varolma tıkandı

Hayret ve hâyâ tıkandı

Hayret ve hayret ve hayret

İlk kez geriye dönmek gerekiyor

Cahit Zarifoğlu

de ki işte / Ölüm(de) //Oruç Aruoba

1.

Ölüm yaşamdan daha belirgindir.

Ölüm yaşamdan daha kesindir.

Yaşam belirsizdir; oysa ölüm,

belirgin ve kesindir.

Hep bir süreç olan yaşam, ölüm anında,

sonunu değil, sonucunu bulur: Ölüm

yaşamın sonucudur - kişinin nasıl bir

yaşam yaşadığı, öldüğü ölümden bellidir.

Ölümü bilen, onun bilincinde olan bir yaşam,

yaşam sürecinin her anında ölümü yaşama katarak,

yaşamı bilinçli kılar - ölümü yaşamdan koparmadan,

ama ölümün yaşamı kaplamasına da izin vermeden,

ölümü, her an, yaşam kılar.

14.

Ölüm olmasaydı,

yaşam anlamsız olurdu.

Ölümün varolan 'birşey' olması,

yaşamı da anlamlı kılar -

onun da anlamını vareder...

Ölüm yaşamı vareder...

Ölüm varsa yaşam da vardır -

ölüm varolmadıkça, yaşam da yoktur.

Yaşam, varolma ve varetme gücünü

ölümden alır.

Ölüm yaşamın gücüdür -

ya da, yaşamın güçlülüğü...

(ölüm)de, (yaşam)ki, (felsefe)işte / Oruç Aruoba

Portreler // John Berger

Sevgi masumiyet bahşeder. Affedecek hiçbir şeyi yoktur. Sevilen insan sokaktan geçerken ya da yüzünü yıkarken görülen insanla aynı değildir. Tam olarak, kendi hayatını ve yaşantılarını yaşayan insan da değil, çünkü o masum kalamaz. Kimdir öyleyse sevilen? Kimliği seven dışında kimse tarafından olumlanmayan bir gizem. Ne kadar iyi görmüştür Dostoyevski bunu. Sevgi birleştirir ama gene de yalnızdır. Sevilen, kişinin kendi eylemleri ve ben merkezciliği eridikten sonra süren varlıktır. Sevgi, sevileni sevme ediminden önce tanır ve o edimden sonra da hâlâ ve yine, o aynı insanı tanır. O insana, erdeme çevrilemeyecek bir değer yükler.

Portreler, John Berger